Praca z uczniem posiadającym opinię poradni
Marzenna Czarnocka
Materiały ze szkolenia w dniu 11.10.2011 r.
Spis treści
Spójny system działań Specjalne potrzeby edukacyjne – SPE
Kryteria diagnostyczne SPE zaburzenia
3. Zaburzenia narządu słuchu – dzieci i młodzież słabosłyszące i niesłyszące
5. Kryterium psychiczne(psychologiczne):
6. Zaburzenia zachowania i emocji:
Podstawowe terminy związane ze SPE
2. Odchylenia (opóźnienia) rozwojowe
5. Dysharmonie rozwojowe – tzw. nieharmonijny rozwój
Realizacja potrzeb edukacyjnych
Dostosowanie wymagań edukacyjnych
Co znaczy w praktyce „dostosować wymagania edukacyjne ..." ?
Obszary dostosowania wymagań wobec uczniów z SPE
1. Zasada świadomej aktywności uczniów:
5. Zasada łączenia teorii z praktyką
6. Zasada trwałości wiedzy i umiejętności
7. Zasada indywidualizacji i zespołowości
10. Zasada kształcenia umiejętności uczenia się
11.Zasada ustawiczności kształcenia
13.Zasada współpracy z rodzicami
15.Zasada dodatkowej pracy dziecka/ucznia
16.Zasada współpracy koleżeńskiej
Obszary dostosowania wymagań wobec uczniów ze SPE – metody
Klasyfikacja metod kształcenia wg Kupisiewicza:
Zewnętrzna organizacja nauczania:
Warunki sprawdzania poziomu wiedzy i umiejętności
Art. 1. System oświaty zapewnia w szczególności:
Uczeń z opinią – zadania szkoły
Dostosowanie warunków sprawdzianu i egzaminów
Kompetencje rady pedagogicznej
POZIOM DIAGNOSTYCZNY – działania:
Jeżeli dziecko nie otrzyma odpowiedzi na pytania:
Podejmując pracę z uczniem ze SPE nauczyciel
W zależności od charakteru specjalnych potrzeb ucznia określany jest:
Uczniowie z zaburzeniami i odchyleniami w rozwoju…
Techniki motywowania uczniów do pracy to m.in.:
Model nauczania – styl uczenia się
Teoria inteligencji wielorakich
Co więc zrobić by pobudzić ucznia do aktywności?
Najlepsze rezultaty, daje umożliwienie uczniom uczenia się poprzez działanie
dlaczego dziecko zachowuje się w ten a nie inny sposób jakie motywy powodują jego działaniem?
Opinie [ rozp. MENiS z dn. 11.12.2002 r. – Dz.U. z 2003 r. Nr 5, poz. 46]
rozp. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz.U. Nr 228, poz. 1488)
rozp. zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowego statutu publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym publicznej poradni specjalistycznej (Dz.U. Nr 228, poz. 1492
Rodzice ucznia lub pełnoletnia osoba mogą zwrócić się do poradni o wydanie opinii w sprawach innych niż określone w odrębnych przepisach.
Dotychczas pod opinią podpis składał jedynie dyrektor poradni. Zgodnie z nowymi przepisami na każdej opinii znajdzie się podpis dyrektora i specjalisty, który sporządził opinię. To odpowiedź na postulaty pracowników poradni, a także ułatwienie dla rodziców – wiedza o tym, kto przeprowadził diagnozę dziecka, jest niezbędna w korzystaniu z usług poradni, czy to w razie konieczności uzyskania dodatkowych porad lub konsultacji, czy kontynuowania udzielanej pomocy.
Z tego względu w zakresie działań poradni leży:
Na wniosek dyrektora przedszkola, szkoły przedstawiciel poradni – o ile pozwolą na to możliwości kadrowe poradni – będzie mógł uczestniczyć w spotkaniach zespołu nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i specjalistów, prowadzących zajęcia z uczniem.
q oferta usług świadczonych przez poradnię powinna być odpowiedzią na potrzeby konkretnego środowiska, w którym dana placówka funkcjonuje.
q zobowiązanie specjalistów poradni psychologiczno-pedagogicznej do realizowania zadań poradni również poza właściwym miejscem pracy, a w szczególności w przedszkolu, szkole i placówce oraz w środowisku rodzinnym dzieci i młodzieży szczegółowe zasady oraz zakres współpracy z przedszkolami, szkołami i placówkami oraz podmiotami świadczącymi poradnictwo i pomoc nauczycielom (np. placówkami doskonalenia nauczycieli) każda poradnia będzie musiała określić w swoim statucie ,
q udzielanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej rodzicom uczniów i nauczycielom, niezbędnej dla jak najlepszego wspierania uczniów.
zapewnienie uczniowi wsparcia i zindywidualizowanej pomocy, w zależności od dokonanego na poziomie szkoły rozpoznania, zarówno trudności w uczeniu się, jak i uzdolnień dziecka
§ 2. 1. Pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana uczniowi w przedszkolu, szkole i placówce polega na rozpoznawaniu i zaspokajaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych ucznia oraz rozpoznawaniu indywidualnych możliwości psychofizycznych ucznia
Rozpoznawanie i zaspokajanie tych potrzeb obejmuje bardzo szeroką grupę uczniów:
SPE – są wypadkową możliwości i braków ucznia możliwości i braków otoczenia
Uczniowie ze SPE wymagają w procesie edukacji
niesłyszenie, niedosłyszenie, niewidzenie, niedowidzenie, niepełnosprawność ruchowa, upośledzenie umysłowe, autyzm, niepełnosprawności sprzężone, choroby przewlekłe , zaburzenia psychiczne, niedostosowanie społeczne, zaburzenia zachowania.
Zaburzenia lub dysfunkcje ruchowe:
• Zespół Retta, Aspergera, zaburzenia dezintegracyjne,
• hiperkinetyczne z towarzyszącym upośledzeniem umysłowym i streotypiami
• zaburzenia hiperkinetyczne
• zaburzenia zachowania
• potencjalne możliwości rozwojowe w zakresie rozwoju ruchowego, sprawności intelektualnej, procesach poznawczych, funkcjach językowych, uczeniu się, kształtowaniu osobowości (normy, postawy, system wartości, zachowanie)
• indywidualne opóźnienia rozwoju w stosunku do ustalonych norm, nie będące jednak zaburzeniami z uwagi na niewielkie nasilenie objawów, ograniczony zakres i czas trwania (M. Bogdanowicz)
• w szerokim i powszechnym rozumieniu: każde zakłócenie normalnego funkcjonowania narządu lub zachowania
• „braki” w rozwoju somatycznym bądź określonych funkcji psychicznych
Klasa zaburzeń dziecięcych, charakteryzujących się poważnym zniekształceniem funkcjonowania społecznego, poznawczego, ruchowego i językowego, przypadki głębszego stopnia odchyleń od normy
• Przypadki głębszego stopnia odchyleń od normy (M. Bogdanowicz) – rodzaj, rozległość, głębokość, dynamika, etiologa. Zaburzenia rozwoju rozpoznaje się w odniesieniu do norm rozwojowych
Podział:
• rodzaj (psychologiczne, nozologiczne)
• rozległość (globalne, parcjalne, czyli fragmentaryczne)
• głębokość (stopień nasilenia objawów)
• dynamika (trwałe, przejściowe, wrodzone, nabyte)
• etiologia (organiczne i funkcjonalne czyli czynnościowe)
Każde dziecko ma niepowtarzalną drogę rozwoju i ważne, by w swoim życiu spotkało dorosłych potrafiących rozpoznać jego potrzeby rozwojowe.
W związku z tym proces kształcenia, a więc organizację, treści i metody nauczania, należy dostosować do możliwości psychofizycznych uczniów.
• zasady kształcenia
• metody kształcenia
• formy kształcenia
• środki realizacji kształcenia
Uczeń ze SPE wymaga zindywidualizowanego w zakresie tempa i wymagań programu, adekwatnych metod nauczania, specjalnych form odpytywania i sprawdzania poziomu wiedzy i umiejętności
W zależności od rodzaju dysfunkcji /uzdolnień obszary dostosowania obejmują:
• warunki procesu edukacyjnego tj zasady, metody, formy, środki dydaktyczne
• zewnętrzną organizację nauczania ( np. posadzenie ucznia słabosłyszącego w pierwszej ławce)
• treści nauczania,
• warunki i formy sprawdzania poziomu wiedzy i umiejętności (metody i formy sprawdzania i kryteria oceniania wewnętrznego i zewnętrznego)
• Dotyczy to wszystkich uczniów ze SPE
• Obowiązek poinformowania rodziców
• Zasady kształcenia (nauczania – uczenia się) ogólne normy postępowania dydaktycznego nauczyciela i działalności uczniów, których przestrzeganie zapewni lepszą realizację celów kształcenia
• Zasada jest normą dydaktyczną niezbędną
• w realizacji procesu nauczania – uczenia się.
• (Nawroczyński, Sośnicki, Kupisiewicz, Okoń)
Nauczyciel:
• systematycznie uświadamia uczniom cele kształcenia
• odpowiednio motywuje uczniów do osiągania pozytywnych wyników uczenia się
• wielozmysłowy kontakt ucznia z poznawaną rzeczywistością (polisensoryczna)
• stopniowania trudności, konieczność dostosowania materiału nauczania, metod kształcenia i środków dydaktycznych do poziomu rozwoju i możliwości psychofizycznych uczniów
• konieczność realizacji procesu nauczania – uczenia się w ściśle logicznym porządku
• odnosi się do pracy nauczyciela i uczniów
• powiązanie wiedzy teoretycznej z praktyką
• utrwalanie wiedzy poprzez np. powtarzanie
• uwzględnia indywidualne możliwości każdego ucznia oraz współpracę współdziałanie wszystkich uczniów
• konieczność zachowania indywidualnego podejścia do ucznia w warunkach pracy zespołowej
• stopniowe wdrażanie uczniów do samodzielnego działania, myślenia oraz rozwijania samodzielności
• określa związek między celami a wynikami nauczania
• samodzielne zdobywanie wiedzy oraz rozwijanie tej umiejętności w pracy umysłowej u uczniów
• wskazuje na potrzebę ciągłego aktualizowania zdobytej wiedzy, podnoszenia kwalifikacji, nadążania za rozwojem nauki i techniki, a szczególnie umożliwienie stałego rozwoju osobowości
• wypróbowany i systematycznie stosowany układ czynności nauczycieli i uczniów
• systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, umożliwiający osiąganie celów
• metody odpowiadają na pytanie „jak nauczać?”
• oglądowe (oparte na obserwacji)
• słowne (werbalne)
• oparte na naśladownictwie
• słowne, werbalne (opis, opowiadanie, pogadanka, dyskusja, praca z książką, wykład);
• oglądowe (pokaz, pomiar)
• gry dydaktyczne
• Podająca (asymilacji wiedzy) – wykład, opowiadanie, pogadanka
• Waloryzacyjna (metody eksponujące wartości, wpływające na uczucia, szczególnie wyższe, przekonania światopoglądowe, postawy, system wartości i charakter)
• Problemowa-gry dydaktyczne (samodzielnego dochodzenia do wiedzy – burza mózgów, m. przypadków, m. inscenizacji)
• Praktyczna:
o laboratoryjne
o metody ćwiczeniowe
o zajęć praktycznych
• indywidualna (z pomocą nauczyciela)
• Stosowanie pytań pomocniczych, naprowadzających
• wydłużenie czasu na opanowanie przez ucznia danej partii materiału lub zagadnienia
• grupowa
• zespołowa
• praca ucznia w diadzie
plansze, gry, rebusy, teksty z lukami, multimedia itp., książka mówiona, pomoce dydaktyczne
przestrzeń klasowa i środowisko dostosowane do potrzeb ucznia np.
• uczeń z ADHD pierwsza ławka przy drzwiach
• uczeń słabo widzący pierwsza ławka przy oknie
• uczeń słaby w „zasięgu ręki nauczyciela”, z uczniem dobrym.
• ustna (pytania problemowe, naprowadzające, wprost)
• pisemna (kartkówka, sprawdzian, praca klasowa, testy osiągnięć)
• indywidualna
• grupowa
• zespołowa
• wydłużenie czasu pracy ucznia
• indywidualnie/na forum klasy
Dostosowanie wymagań edukacyjnych nie może polegać na takiej zmianie treści nauczania, która powoduje obniżanie wymagań wobec uczniów z normą intelektualną
• rozporządzenie z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie udzielania i organizacji pomocy psychologiczno- pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. Nr 228, poz. 1487)
• rozporządzenie z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. Nr 228, poz. 1490)
• rozporządzenie z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz ośrodkach (Dz. U. Nr 228, poz. 1489)
• rozporządzenie z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 228, poz. 1491)
• rozporządzenie z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz. U. Nr 228, poz. 1488)
• rozporządzenie z dnia 17 listopada 2010 r. zmieniające w sprawie ramowego statutu publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym publicznej poradni specjalistycznej (Dz. U. Nr 228, poz. 1492)
• w sprawie rodzajów i szczegółowych zasad działania placówek publicznych
• w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz szkół publicznych
§ Rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej
Rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych
Par. 37 ust. 8
Rada pedagogiczna wskazuje sposób lub sposoby dostosowania warunków przeprowadzania sprawdzianu lub egzaminu gimnazjalnego do potrzeb i możliwości uczniów (słuchaczy), absolwentów spośród możliwych sposobów dostosowania warunków przeprowadzania (sprawdzianu lub egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego, lub egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe) określonych w szczegółowej informacji (dyrektora Centralnej Komisji Egzaminacyjnej).
Ważnym jest, aby każde dziecko, które przychodzi do szkoły podlegało procesowi diagnozowania, którego celem jest określenie deficytów jakie u niego występują, wad lub opóźnień towarzyszącym rozwojowi ruchowemu, a także problemów z rozwojem intelektualnym oraz rozwojem mowy.
• identyfikacja trudności edukacyjnych ucznia,
• charakterystyka ucznia,
• wyznaczniki procesu edukacyjnego w odniesieniu do trudności ucznia,
• wskazówki do prowadzenia wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia,
• przykładowe narzędzia diagnostyczne,
• podział wyników rozpoznania indywidualnych potrzeb ucznia na sprzyjające, a także niesprzyjające jego rozwojowi.
• sformułowania Planu Działań Wspierających.
• Realizacja PDW
• realizacja zajęć edukacyjnych,
• pomoce techniczne i środki dydaktyczne.
o PO CO JA SIĘ TEGO UCZĘ?
o GDZIE BĘDĘ MÓGŁ WYKORZYSTAĆ ZDOBYTE WIADOMOŚCI?
ustala wyznaczniki procesu edukacyjnego ucznia w indywidualnym przypadku.
• zakres dostosowania programu edukacyjnego,
• uwarunkowania wynikające z diagnozy ucznia,
• cele edukacyjne i terapeutyczne,
• procedury osiągania celów,
• zasady pracy i oceniania.
• Etap czynności wstępnych - przygotowanie warunków zewnętrznych - odpowiednie np. dla ucznia z niepełnosprawnością miejsce pracy, oświetlenie, pomoce dydaktyczne, etc.
• Uświadomienie celów i budowanie pozytywnej motywacji - zainteresowanie ucznia (oprócz celem edukacyjnym) dodatkowo celem terapeutycznym. Ustalając cele kształcenia dziecka ze SPE nauczyciel powinien opierać się na mocnych, niezaburzonych stronach ucznia. Postawiony cel :
ü nie powinien sprawiać trudności ani wymagać długiego czasu realizacji (lub przeciwnie, w przypadku ucznia uzdolnionego powinien stanowić stymulujące wyzwanie),
ü powinien być powiązany z doświadczeniem i wiadomościami, jakie posiada uczeń, powinien stwarzać okazję do rewalidacji.
Wdrażanie do stawiania sobie oprócz celów edukacyjnych także celów terapeutycznych pozwoli uczniowi uzyskać poczucie kontroli i wiary w swoje możliwości, zaakceptować własne ograniczenia.
• Wprowadzanie nowych treści:
o ułatwianie uczniowi poznania, samodzielnej obserwacji,
o wskazanie istotnych, typowych i indywidualnych cech rzeczy i zjawisk w sposób uwzględniający specjalne potrzeby edukacyjne ucznia,
o wykorzystać niezaburzone procesy psychofizycznego funkcjonowania ucznia. .
W poznawanie nowych treści zaangażowane są różne sfery funkcjonowania dziecka (emocjonalno-motywacyjna, instrumentalna i społeczna). Różne zatem będą warunki i przebieg uczenia się, obszary niezaburzonego i zaburzonego funkcjonowania, okoliczności, które nauczyciel powinien dokładnie rozpoznać, aby optymalnie ułatwić poznanie bezpośrednie lub pośrednie - poznawać stopniowo, w dłuższym czasie, mniejszymi partiami, w miarę możliwości polisensorycznie, musi odbywać się za pomocą dostosowanych do wieku intelektualnego oraz możliwości percepcyjno-poznawczych osoby ze SPE – modeli, schematów, ilustracji, tekstu mówionego i pisanego.
• Etap nabywania, systematyzowania , uogólniania pojęć
ü nauczyciel musi aranżować proces kształcenia ucznia, aby jego wiedza była spójna i usystematyzowana - im więcej wiadomości i doświadczeń posiada uczeń, tym łatwiej o uogólnienia,
ü zależności od czynników zaburzających proces uczenia się, uczeń może mieć albo zbyt mało informacji, aby przeprowadzać generalizacje, wyciągać właściwe wnioski (na przykład uczniowie z zaburzeniami sensorycznymi) albo może mieć trudności w przeprowadzeniu operacji umysłowych (na przykład uczniowie z inteligencją niższą niż przeciętna) – nauczyciel musi stworzyć warunki dostosowane do możliwości percepcyjno-poznawczych dziecka. Powinien umożliwić polisensoryczne poznawanie, które dostarczy jak najwięcej informacji,
ü prawidłowe przeprowadzenie procesu kształtowania pojęć, szczególnie pojęć złożonych (przechodzić od pojęć konkretnych do bardziej abstrakcyjnych, pojęcia złożone analizować za pomocą pojęć prostych),
ü systematyzowanie pojęć, wiązanie elementów wiedzy i tworzenie struktur poznawczych jest istotnym warunkiem rozwijania myślenia uczniów - kierowanie procesem uogólniania pojęć powinno odbywać się metodą inną niż zastosowana na etapie wprowadzania/poznawania nowych treści.
• Etap utrwalania przez zastosowanie w praktyce – uczeń powinien mieć zagwarantowaną dostateczną ilość czasu na działanie, praca musi być na miarę jego możliwości, a środki dydaktyczne dostosowane do potrzeb.
ü Ścisła kontrola nauczyciela przy pierwszym wykonaniu ćwiczenia, a następnie nadzór nad powtarzaniem czynności, odpowiednia liczba powtórzeń - przekształcenie umiejętności w nawyk i wykorzystanie reguł w praktyce ,
ü walory wychowawcze - działanie praktyczne uczy współdziałania, daje poczucie własnej wartości i możliwości, rozwija zainteresowania.
• Kontrola (i samokontrola osiąganych kompetencji) wyników procesu uczenia się - w kształceniu uczniów ze SPE nauczyciel i uczeń sprawdzają, w jakim stopniu udało się zrealizować cele edukacyjne i terapeutyczne.
ü N. ocenia przede wszystkim wkład pracy ucznia, a nie efekt.
ü U. powinien sam zorientować się co zrobił dobrze, a co źle. Jeżeli znał cel pracy i tok postępowania, będzie mógł skonfrontować wynik z założonym celem.
• Dla prawidłowego przebiegu procesu kształcenia istotne jest, w jakim stopniu uczeń ze SPE ma poczucie przynależności do środowiska rówieśniczego. Przykre doświadczenia, brak uznania i brak wiary we własne siły mogą spowodować izolowanie się lub agresję.
ü Nauczyciel powinien wykorzystywać i kreować sytuacje, w których uczniowie mogą działać wspólnie.
ü nigdy nie otrzymał świadectwa maturalnego z powodu niedostatecznej oceny z matematyki – S. Żeromski, kandydat do nagrody Nobla
ü uważany za tępaka przez swoich nauczycieli, którzy radzili jego rodzicom, by zabrali go ze szkoły i oddali na naukę do szewca – Karol Linneusz, twórca zegara kwiatowego
ü odbył tylko trzy miesiące formalnego wykształcenia; w szkole określano go mianem przygłupka i niedorozwiniętego umysłowo – T.A. Edison
ü nie potrafił napisać wypracowania - M. Proust
ü nienawidził szkoły, nie mógł nauczyć się czytać i pisać – P. Picasso
ü zerowy wynik na egzaminie z literatury – E. Zola
ü jako nastolatek został poproszony o opuszczenie szkoły, gdyż nauczycielom nie podobało się, że zadaje zbyt dużo pytań i przeszkadza innym uczniom. Kolejny zawód ze strony szkoły spotkał go po raz drugi, gdy - mimo że był matematycznym geniuszem - nie przyjęto go na wyższą uczelnię z powodu braku dyplomu – A. Einstein
ü w wieku 15 lat wyrzucony ze szkoły – J. Deep
Zagadka ta polega na tym, by z podanych wyrazów wyjąć po dwie lub trzy sąsiadujące ze sobą litery i z liter tych, ułożonych w takim porządku, w jakim następują po sobie wyrazy, utworzyć myśl.
W naszym przykładzie z wyrazów trzeba wyjąć po dwie obok siebie stojące litery i odczytać z nich przysłowie.
Wyrazy: szabelka - rozpęd - branka - cytra - tkanina - rzemień - kraksa - połów - kacyk - maszyna
szabelka - rozpęd - branka - cytra - tkanina - rzemień - kraksa - połów - kacyk - maszyna
• Uczeń "odtwórca„ - osiąga na ogół oceny dobre lub bardzo dobre. Rozwiązuje zadania nie tylko obowiązkowe i "dla chętnych", ale również te, które wybierze sam. Samo rozwiązanie nie daje mu satysfakcji; musi się pochwalić swoją pracą przed nauczycielem, rodzicami, kolegami.
• Uczeń "zdobywca nagród„ - otrzymuje oceny dobre i bardzo dobre. Wydaje się, iż głównym motywem działania tej grupy uczniów jest chęć otrzymania nagrody. W przypadku zadań obowiązkowych (np. pracy domowej), nagrodą jest ocena bardzo dobra, zaś "nieobowiązkowych" - satysfakcja z rozwiązania zadania uznanego jako "trudne".
• Uczeń "ciekawy intelektualnie„ – z wielkim zaangażowaniem rozwiązują zadania nietypowe zarówno obowiązkowe jak i "dla chętnych". Ocena nie jest dla nich rzeczą pierwszoplanową. Uczniowie ci uważają, że tylko zadania ciekawe, nietypowe przyciągają ich uwagę, wyzwalają energię i dają satysfakcję z osiągniętego wyniku.
• Uczeń "niezależny„ - nie lubią zadań rachunkowych, stawiają nauczycielowi kłopotliwe pytania. Zadania obowiązkowe rozwiązują pod przymusem, bez zaangażowania. Satysfakcję daje im tylko zajmowanie się własnym problemem matematycznym.
• Uczeń "praktyczny„ - osiąga dobre wyniki w nauce. Rozwiązuje chętnie zadania mające związek z rzeczywistością.
• Uczeń "lubiący się bawić„ - najbardziej interesują go krzyżówki, zagadki, rysowanie, malowanie.
• Uczeń "o słabej motywacji". Do tej grupy należy duża liczba uczniów. Rozwiązują jedynie zadania łatwe, krótkie. Bojąc się "kary" przestają dostrzegać sens tkwiący w matematyce i widzą w niej tylko źródło swego strachu.
• Uczeń "niezainteresowany„ - nie odrabiają zadań domowych, jedynie odpisują i to wielokrotnie bez zrozumienia. Uczeń tej grupy często uważa się za osobę niezdolną. Jeżeli dodatkowo odczuwa lęk przed rodzicami, nauczycielem lub oceną negatywną, będzie naukę traktował jako źródło swego strachu.
• Kiedy nauczyciel rozpozna motywy uczenia się każdego ucznia, powinien optymalnie na nie odpowiedzieć. Może na przykład utworzyć w klasie grupę osób o jednakowych postawach i dla każdej z nich przygotować inne, najlepsze dla niej zestawy zadań. Osobom "o słabej motywacji" i "nie zainteresowanym" należy dobrać takie zadania, które będą na ich miarę, będą zawierać elementy zaciekawiające ucznia (np. ciekawa fabuła, forma zadania).
Proces wewnętrzny warunkujący dążenie ku określonym celom, jest to także system podstawowych potrzeb i wartości, które determinują kierunek dążeń człowieka.
Motywacja wewnętrzna - tendencje do podejmowania i kontynuowania działania ze względu na jego treść, czyli osobistą satysfakcję lub przyjemność. Cechą tej motywacji jest ciekawość, związana z potrzebą samo determinacji i skuteczności działania.
Motywacja zewnętrzna - tendencje do podejmowania i kontynuowania działania ze względu na pewne konsekwencje, do których one prowadzą, związane z poczuciem, że przyczyna i kontrola działania ma charakter zewnętrzny i nie zależy od nas.
Najistotniejsze czynniki, które mają wpływ na rozwijanie motywacji do nauki u ucznia:
• uczeń i jego motywacja wewnętrzna,
• osoba nauczyciela,
• warsztat pracy nauczyciela
• rodzina ucznia – zwłaszcza tradycje rodzinne (przyzwolenie rodzinne),
• zespół klasowy, w którym znajduje się uczeń.
• Praca w grupach - wzrasta jakość pracy, zdolności i umiejętności członków grupy uzupełniają się i sumują, grupa daje oparcie i poczucie przynależności, uczniowie lepiej się komunikują;
• Ustawienie ławek - tradycyjne, czyli w rzędach, dobre jest na pracę klasową lub na pracę w parach. Do pracy w grupie ustawiamy stoły tak, aby wszyscy mieli ze kontakt. Na godzinach wychowawczych najlepsze jest ustawianie krzeseł w kręgu (bez ławek, chyba, że są one potrzebna do jakiejś pracy warsztatowej);
• Korzystanie z pomocy i urządzeń audiowizualnych lub komputerowych - informacje docierają wtedy poprzez różne zmysły, co sprzyja zapamiętywaniu;
• Warto przygotowywać gotowe kserowane zadania (np. na sprawdzian lub powtórzenie wiadomości) lub ważne do lekcji informacje. Nie traci się wtedy czasu na dyktowanie i mniejsze jest prawdopodobieństwo pomyłki u ucznia na skutek błędnie zrozumianej informacji.
• Stosowanie możliwie różnych metod nauczania i umiejętne dostosowywanie ich do tematu, celu i stylu uczenia;
• Zwracanie uwagi na potrzeby uczniów - nie należy mówić monotonnie – modulujemy głosem, pozwalamy uczniom na zadawanie pytań w każdym momencie lekcji. Pozwólmy im pofantazjować (jest to możliwe);
Lekcje powinny być jak najatrakcyjniejsze dla uczniów.
Najczęściej z takim rodzajem grupy spotykamy się w szkole. Niekiedy motywacją dziecka, by pójść do szkoły jest spotkanie ze znajomymi. Czasem jednak brak chęci pójścia do szkoły jest spowodowany właśnie spotkaniem z rówieśnikami. Wszystko zależy od relacji, jakie panują między danym dzieckiem, a pozostałymi członkami grupy oraz od tego, jaką pozycję zajmuje w grupie zajmuje dziecko.
Aspekt pozytywny Aspekt negatywny
Proces szkolnego nauczania nie opiera się jedynie na wysiłkach i przekazywaniu wiedzy przez nauczyciela. W tym oddziaływaniu ważna jest również aktywność ucznia, czyli gotowość i chęć do uczenia się.
Bardzo istotny w tym procesie jest dobór modelu nauczania i uczenia się :
• podający (przekazywanie wiedzy);
• nauczania pojęć (uczy myślenia logicznego);
• bezpośredni (skupia się na wiedzy proceduralnej);
• poszukujący ( twórcze rozwiązywanie problemów, stwarzanie sytuacji problemowych);
• współpracy (nauczający jak współpracować ze sobą).
To, jaki sposób przekazu informacji, nauczyciel wybierze zależy od jego indywidualnych predyspozycji, a także od dzieci, z którymi ma do czynienia. Warto pamiętać o różnicach indywidualnych w procesie uczenia się u każdego człowieka - 3 grupy wykazywanych skłonności w procesie uczenia
• słuchowcy
ü preferują wszelkie formy podające
ü lubią słuchać wykładów
ü bez problemu zapamiętują przekaz słowny
ü preferują wszelkie dyskusje, rozmowy
ü dobrze sprawdzają się w dłuższych formach wypowiedzi
ü często lubią słuchać muzyki, są na nią szczególnie wrażliwi
• wzrokowcy
ü preferują wszelkiego rodzaju pokazy i demonstracje
ü zwracają uwagę na tabele, wykresy, ilustracje
ü często skrupulatnie i bardzo estetycznie wykonują notatki
ü uwielbiają oglądać dzieła sztuki, eksponaty, wystawy
ü bardzo dobrze zapamiętują ludzkie twarze
ü preferują przekaz wizualny
• czuciowcy
ü nie lubią słuchać
ü preferują działanie
ü w pamięć zapada im to co sami wykonali
ü są emocjonalni, często gestykulują
ü są bardzo aktywni fizycznie (ruchliwi)
W związku z występującymi 3 preferowanymi rodzajami przyswajania wiedzy u uczniów, nauczyciel w celu efektywnego nauczania winien dobrać zarówno metody jak i formy pracy z uczniami, które jak najpełniej wesprą ich w procesie uczenia się.
U każdego człowieka rozwinięty jest inny rodzaj inteligencji. To, że uczeń nie potrafi się ładnie, płynnie, wedle poprawnej polszczyzny wypowiadać nie znaczy, że jest nieinteligentny. Może za to w dziedzinie muzyki czy matematyki jest świetny? Z. Gardner wymienia kilka rodzajów inteligencji, która może być w różnym stopniu rozwinięta u ludzi:
ü lingwistyczna (pomaga w pięknym wysławianiu się, wpływa na umiejętności językowe człowieka.);
ü matematyczna i logiczna (dzięki niej łatwiejsze stają się abstrakcyjne zadania matematyczne, zawikłane powiązania logiczne.);
ü wizualna i przestrzenna ( człowiek preferuje wtedy wszelki wizualne formy przekazu i działania, uwielbia także poruszać się i oddziaływać na otaczającą go przestrzeń.);
ü muzyczna (predyspozycje muzyczne, wyczucie rytmu.);
ü interpersonalna (dzięki niej człowiek umie łatwo nawiązywać i utrzymywać kontakty z innymi ludźmi, jest komunikatywny.);
ü intrapersonalna (pomaga w utrzymaniu wysokiego poczucia własnej wartości.);
ü kinestetyczna (ułatwia orientację w czasie, przestrzeni, wpływa na zdolności manualne.).
Powiedz mi, a zapomnę, pokaż mi, a zapamiętam, Pozwól mi zrobić, a zrozumiem…
Konfucjusz
ü różne predyspozycje - "piramida zapamiętywania" według Dale’a,
• Uczenie innych (90%)
• praktyka i działanie (70%)
• gry dyskusyjne (50%)
• demonstracje (30%)
• przekaz audiowizualny (20%)
• czytanie (10%)
• wykład (5%)
• proponowane mu formy zajęć są atrakcyjne dla niego,
• zgodne są z jego zainteresowaniami,
• ma poczucie, że w sposób bezpieczny, bez narażenia na odrzucenie i kpiny może się zachowywać i wypowiadać w klasie,
• może bez skrępowania realizować własne pomysły, odczuwać przy tym napięcie emocjonalne w tym także uczucie sukcesu,
• ważna dla aktywności dziecka jest także zachęta ze strony nauczyciela, wytworzenie u dziecka motywacji,
• cel jest stosunkowo bliski dla dziecka – widzi realne szanse osiągnięcia go,
• ocena jest docenieniem wkładu pracy nie zaś efektu,
• cel jest dla niego bliski i wyraźny,
• uwzględnia się jego potrzeby i zainteresowania,
• ma poczucie bezpieczeństwa (w tym prawo do błędu),
• działaniom towarzyszą odczucia i emocje,
• bierze udział w planowaniu i podejmowaniu decyzji,
• odczuwa satysfakcję
• ma poczucie własnej wartości (ja to potrafię),
• dostrzega się jego wkład pracy, a nie tylko efekt,
• kiedy ma możliwość zrealizowania własnych pomysłów.
W tym celu należy:
• ograniczyć stosowanie metod podających,
• stosować metody i techniki aktywizujące,
• organizować tak pracę, aby uczniowie mieli okazję zaspakajać swoje potrzeby,
• uatrakcyjniać zajęcia- wprowadzenie efektu zaskoczenia, zaciekawienia, nowości, zabawy,
• wykorzystywać na zajęciach odpowiednio dobrane środki dydaktyczne,
• tworzyć małe grupy, które wymuszają aktywność wszystkich jej uczestników i sprzyjają obiektywnej ocenie i samoocenie,
• tworzyć sytuacje, w których uczniowie stają się eksperymentatorami i odkrywcami,
• zadbać o odpowiednie zagospodarowanie przestrzeni w sali i zgromadzenie bogatego warsztatu dla ucznia.
Uczenie się jest efektywne, gdy angażuje nie tylko umysł, ale i emocje, gdy daje uczniom możliwość bycia częściej twórczym niż odtwórczym. W procesie nauczania – uczenia się nauczyciel stosując metodę, dobiera do niej odpowiedni układ organizacyjny. Ze względu na liczbę uczestników rozróżnia się następujące formy pracy:
• zaangażowanie całej klasy w aktywność,
• lepszej integracja i komunikacja kolegów klasowych.
• Podział na grupy (cel ,predyspozycje s uczniów):
ü grupy jednorodne (osoby o podobnych osiągnięciach, bądź zainteresowaniach
ü grupy o zróżnicowanym poziomie (osoby w grupie mogą się wtedy wzajemnie wspierać, pomagać sobie)
ü grupy koleżeńskie ( niekorzystnie na integracje klasy),
ü grupy doboru celowego (zgodnie z celem jaki chcemy osiągnąć)
ü grupy losowe
• odliczanie,
• wypowiadanie liter alfabetu,
• jakie pory roku lubią
• karteczki w różnych kolorach, lizaki, znaczki,
• łatwiejsza integrację klasy
• pozwala uczniom rozwijać umiejętność podejmowania własnych decyzji z uwzględnieniem innych opinii i zdań.
• uczy negocjacji.
• podczas pracy w zespole uczniowie wzajemnie się od siebie uczą, lepiej się poznają.
• sprzyja nieeliminowaniu dzieci mniej lubianych, izolowanych w zespole klasowym, zapobiega niejako temu zjawisku.
• dzieci nieśmiałe w mniejszych grupkach mogą łatwiej podejmować inicjatywę, co wpływa na zmniejszenie bariery nieśmiałości w kontaktach z rówieśnikami.
Ø dawać możliwość do wypowiedzenia się każdemu dziecku,
Ø nie poganiać pracy dzieci, wziąć pod uwagę ich tempo pracy.
Ø nie krytykować pracy ucznia.
Ø dobrać taką metodę, która będzie najbardziej efektowna dla jego uczniów (sprawdzenie się w jakiejś dziedzinie poprzez działanie, aktywność własna)
• diagnoza, działanie, którego celem jest zrozumienie i poznanie dziecka. próba poznania jego indywidualnych potrzeb.
To, że dziecko rozmawiając przeszkadza w prowadzeniu lekcji, nie musi być sygnałem, że nie słucha nauczyciela:
‒ chce zwrócić na siebie uwagę,
‒ zadanie było dla niego zbyt łatwe albo zbyt trudne, co było powodem jego zniechęcenia i dziecko straciło zainteresowanie lekcją.
‒ źle się czuje, coś mu przeszkadza
‒ został sprowokowany przez inne dziecko
Należy ustalić przyczyny takiego zachowania ucznia, nie zawsze musi to oznaczać, że jest on źle wychowany
• Uświadomienie uczniom celu uczenia się i pokonywania trudności.
• Kształtowanie właściwej motywacji.
• Uczyć dzieci jak ponosić porażkę w sposób inteligentny.
• Przekonać uczniów, że są bardziej zdolni niż się im wydaje.
• Współpraca z rodzicami