Między nami czterolatkami

Dziecko czteroletnie znacznie lepiej niż trzyletnie orientuje się w otoczeniu i nie potrzebuje bliskości dorosłych w takim stopniu jak trzylatek, jest bardziej ufne. Nie ma większych problemów z adaptacją do nowych sytuacji, osób, rzeczy czy pomieszczeń. Umie podporządkować się normom, zasadom (np. podczas pełnienia dyżuru), zna imiona dzieci w grupie przedszkolnej, jest zaciekawione wybranymi elementami nowego środowiska. Zdobyte umiejętności ruchowe zwiększają jego poczucie niezależności i pomagają w poznawaniu otoczenia. Jest zręczne i energiczne fizycznie, pomysłowe i samodzielne.

Czterolatek potrafi samodzielnie ubrać się i rozebrać, posługiwać się widelcem i wybrać produkty na kanapkę, którą chce zjeść; rozumie zależność ubioru od pory roku, znaczenie czynności higienicznych; kontroluje czystość własnego ciała i ubioru; nabywa odporności na niepowodzenia; zaczyna mieć wiarę we własne siły; umie porządkować zabawki na półkach, sprzątać po posiłkach i zajęciach; doraźnie pomaga w pracach domowych, np. w nakrywaniu do stołu, a podczas posiłku opowiada, co zdarzyło się w przedszkolu. Jego działania są już celowe i zaplanowane.

Intensywnie rozwija się u niego wielka motoryka, np. szybko biega, dobrze rzuca piłką i potrafi kopać ją w biegu, podskakuje i tańczy, skacze na jednej nodze, jeździ na rowerze z trzema kółkami, samodzielnie schodzi ze schodów, stawiając naprzemiennie nogi. Nabiera zwinności, staje się wrażliwe na muzykę, lubi tańczyć.

U dziecka czteroletniego pojawiają się również ruchy narzędziowe – praksje i dlatego zaczyna ono dużo rysować, malować, lepić, często sięga po nożyczki, ponieważ samaczynność przecinania jest dla niego atrakcyjna. Konstruuje z różnego rodzaju klocków.

Jest spragnione towarzystwa rówieśników – rozwija się u niego poczucie członka społeczności rówieśniczej, lecz nadal nie potrafi bawić się w większym zespole. Jest to zabawa„obok siebie”. W zabawach korzysta już z własnej wyobraźni i trudno mu włączać się w zabawę kolegów.

Czterolatek zna i uświadamia sobie te normy, według których ocenia zachowanie własne i innych, ale nadal reaguje gwałtownie i jest konfliktowy. Podejmuje próby czekania na swoją kolej. Często nie podporządkowuje się zawartym umowom i obowiązującym w grupie zasadom. Lubi przeciwstawiać się poleceniom, które do tej pory wykonywał bez jakichkolwiek oporów, dlatego potrzebne jest w tym okresie określenie przez dorosłego jasnych granic postępowania, stanowczość i konsekwencja.

U dziecka czteroletniego obserwuje się chęć podobania się innym. Dlatego chętnie zwraca na siebie uwagę, często domaga się pochwał ze strony dorosłych. Ma wyraźne poczucie „ja”, co wyraża poprzez bunt, upór, rywalizację i władczość. Jest to również przyczyną przejawów fizycznej agresji. Dorosły musi towarzyszyć dziecku w porządkowaniu przez niego świata i powinien dokładnie określić jego obowiązki. Wraz ze wzrostem zaufania do dorosłych, a tym samym poczucia bezpieczeństwa, dziecko zaczyna panować nad swoimi emocjami. Pojawia się w tym czasie fanatyczny stosunek do prawdy, dlatego intencje dorosłego są mniej ważne niż prawda („obiecałeś”). Czterolatek zaczyna dostrzegać, że kłamstwo jest czymś złym. Okazuje radość i zadowolenie z dobrze spełnionych obowiązków i dyżurów; wie, kiedy i dlaczego jest szczęśliwe.

U czterolatka wyraźnie ujawniają się potrzeby tworzenia i wyrażania siebie, dlatego należy mu dostarczyć bogatego materiału do zabaw konstrukcyjnych, do malowania, wycinania,wydzierania, układania, rysowania, modelowania, eksperymentowania kolorami oraz tworzenia muzyki.W tym wieku wzrasta ciekawość poznawcza dziecka, dlatego zadaje ono coraz więcej pytań i domaga się udzielania konkretnych odpowiedzi na czasem trudne dla dorosłego pytania.

Czterolatek zna ok. 1500 słów, mówi w miarę płynnie i zadaje wiele pytań typu: „kiedy?”, „dlaczego?”. Buduje zdania złożone, wzrasta jego zasób słownictwa. Używa większej liczby rzeczowników określających nazwy zawodów, pojazdów, miast, ulic i przyimków określających wielkość i położenie przedmiotów w przestrzeni. Zauważa się u niego rozwój słuchu fonemowego. Dziecko czteroletnie dzieli wyrazy na sylaby, tworzy rymowanki, podpisuje swoje prace imieniem i jest zainteresowane nazwami liter. Wyrazem jego twórczości językowej są neologizmy. Interesuje się książeczkami, tworzy długie historyjki na bazie treści poznanych utworów literackich oraz będących wytworem jego fantazji. Rozumie znaczenie komunikacji interpersonalnej, potrafi dostosować swoją wypowiedź do wybranych sytuacji (w sklepie, w przedszkolu, na placu zabaw), osób i celów pragmatycznych. Zauważa i unika niektórych zakłóceń w komunikacji z rówieśnikiem (stanie tyłem, unikanie kontaktu wzrokowego). Nabywa umiejętności do wyrażania rozkazów,poleceń i pragnień („ja chcę…, ja wolę…”).

Pożądane zachowania dorosłego w tym okresie rozwoju dziecka to: kreatywność w tworzeniu środowiska inspirującego ciekawość poznawczą dziecka, konsekwencja podczas przestrzegania przyjętych norm i zasad, opanowanie i cierpliwość w odpowiadaniu na pytania, pomysłowość w projektowaniu czynności o charakterze twórczym, bogactwo wypowiedzi językowych, czujność podczas organizowania zabaw ruchowych, np. w terenie. Te cechy świadczą o zainteresowaniu się sprawami dziecka i o miłości dorosłego do dziecka.

                                                                                 Przygotowała: Małgorzata Szczygielska