Poruszając temat emocji należy pamiętać, że są one czymś naturalnym w życiu każdego człowieka. „ Tak naprawdę bardzo trudno jest wyjaśnić czym są emocje, ponieważ są one niewidoczne, możemy je tylko poczuć (…) Odkrycie i poznanie własnych emocji wymaga uważności, umiejętności obserwowania własnych myśli oraz tego, co dzieje się w naszym ciele. Jednak warto to robić, ponieważ jeśli dobrze poznasz swoje emocje, będziesz mógł je oswoić, a wtedy lepiej zrozumiesz siebie, swoje odczucia i zachowanie”.
Wszystkie emocje są potrzebne i ważne. Nie ma emocji negatywnych, są emocje trudne. Sfera emocji jest szczególnie ważna i umiejętność rozumienia własnych uczuć, adekwatne ich przeżywanie jest warunkiem rozwoju oraz tworzenia prawidłowych relacji z innymi. Rozwój emocjonalny jest długotrwałym procesem trwającym wiele lat. Akceptacja, rozumienie własnych emocji jest szczególnie ważna dla dzieci, które pojmują świat odmiennie niż my dorośli. Należy zastanowić się w jaki sposób dzieci okazują uczucia, a to pozwoli na zrozumienie ich postępowania.
„ Codzienne doświadczanie emocji wpływa na indywidualny i społeczny rozwój oraz kształtowanie więzi interpersonalnych. Emocje tworzą bowiem koloryt codzienności, wskazują na jakość przebiegu interakcji, świadczą o poprawności lub spełnianiu się rozwoju człowieka (…) Brak doświadczenia pewnych stanów emocjonalnych właściwie zubaża człowieka, zamyka bowiem stan wrażliwości na pewne wymiary rzeczywistości.” Doświadczenia wyniesione z dzieciństwa, sposób reagowania na emocje ma wpływ na kształtowanie się psychiki młodego człowieka, dlatego ważne jest aby pamiętać, że dziecko jak każdy dorosły ma prawo odczuwać radość i szczęście, ale także złość i smutek. Poprzez rozmowę można wyjaśnić, że ludzie różnią się od siebie oraz mają różne upodobania. Dzielenie się swoimi odczuciami, rozmowy o nich umożliwią dziecku poczucie bycia zrozumianym i akceptowanym, bowiem dzieci, których uczucia są akceptowane zgadzają się szybciej na respektowanie zasad stawianych przez dorosłych.
„ Emocje nie są reakcją na świat. Nie jesteś biernym odbiorcą sensorycznych informacji, ale czynnym konstruktorem swoich emocji. Na podstawie danych początkowych i doświadczenia z przeszłości, twój mózg konstruuje znaczenie i planuje działanie (…) Z pojęciami, twój mózg nadaje znaczenie doznaniom, a czasami to znaczenie jest emocją.”
Dorośli ludzie często zapominają, że dzieci mają uczucia. Nie potrafią zrozumieć motywów postępowania młodego człowieka. Należy zacząć od refleksji nad sobą, pytania do siebie, z czego się cieszę, co mnie wprawia w złość, czego się obawiam, a następnie zastanowić się co czuje dziecko w takich samych sytuacjach. Poprzez szczere rozmowy z dzieckiem można wiele wyjaśnić. Nie wolno zostawiać dziecka z jego emocjami, zaproszenie do rozmowy w bezpiecznym klimacie pozwoli zniwelować napięcie. Rozmowa, wiersze, książki, ekspresja plastyczna, pisanie o emocjach, aktywne słuchanie, zabawy ruchowe wyzwalają pozytywne uczucia i łagodzą napięcia.
Rozmowa z dzieckiem o jego doznaniach w kwestiach emocjonalnych usprawnia inteligencję emocjonalną. Podobnie jest w przypadku informacji zwrotnej na temat zachowania dziecka. Właściwy dobór słów pomaga dzieciom budować więcej użytecznych pojęć. Ton głosu dorosłego ma znaczenie, gdyż wpływa na układ nerwowy dziecka. Postawa dorosłego wobec dziecka powinna być otwarta i empatyczna, ponieważ dziecko otwiera się przed nami ze swoimi uczuciami, a to pozwoli mu zaufać sobie samemu oraz rozwijać swoją osobowość.
Dorosły człowiek powinien dbać o prawidłowe relacje z dzieckiem, bowiem relacje z wiekiem staną się coraz trudniejsze. Każdy rodzic czy nauczyciel powinien mieć na uwadze uczenie dziecka samodzielnego rozwiązywania problemów oraz radzenia sobie z emocjami. Dorosły człowiek sam musi spojrzeć na to jak reaguje na codzienne sytuacje, a następnie uczyć młodego człowieka, dzięki czemu wzmocni jego pewność siebie.
Emocje odgrywają ważną rolę w życiu każdego człowieka. Dzieci mające słabo rozwiniętą umiejętność radzenia sobie z własnymi uczuciami mają problem w dorosłym życiu, dlatego tak ważne jest okazanie zainteresowania i wsparcia. Pomagajmy dzieciom nazywać odczuwane przez nich emocje. Rozmowa o emocjach powinna być swobodna, także powinna nawiązywać do doświadczeń dorosłych. Dziecko pragnie być zrozumiane i wysłuchane. W prosty sposób należy wyjaśniać, że akceptujemy uczucia, ale także nie przyzwalamy na niektóre zachowania. Dzieci nie lubią krytyki, pouczania. My dorośli powinniśmy zaczynać rozmowę z dzieckiem od wyjaśnienia, nie krytykować negatywnego zachowania, wytłumaczyć jak ono by się czuło w takiej sytuacji. Szczera rozmowa sprawi, że dziecko wysłucha i zrozumie, że nie zbagatelizowaliśmy problemu i zależy nam na pozytywnej relacji z dzieckiem.
Największy problem stanowią „ niechciane uczucia”, czyli takie jak złość, strach, gniew, wstyd, nienawiść, pogarda czy nuda. Nieumiejętność radzenia sobie z nimi oraz brak pomocy ze strony otoczenia powoduje utrwalenie złych nawyków, które z czasem mogą stać się destrukcyjne.
Poświęcenie dziecku uwagi, zainteresowanie jego problemami pozwoli na wyjaśnienie dziecku niezrozumiałych dla niego odczuwanych stanów. Należy zrozumieć przyczyny zachowania dziecka, wspólnie z nim opracować takie strategie, aby uniknąć nieporozumień. Narzucając dziecku gotowe rozwiązania nie uzyskamy pożądanych rezultatów, uczenie rozwiązywania problemów w sposób bardziej przemyślany i zorganizowany przyniesie efekty. Gotowe rozwiązania nasilą tylko zdenerwowanie, a także dziecko samodzielnie nie nauczy się rozwiązywać problemów z radzeniem sobie z negatywnymi emocjami. Ważne jest konsekwentne oraz wspólne działanie.
Wiele dzieci ma trudności ze słownym wyrażaniem myśli i emocji, nie zna podstawowego słownictwa pozwalającego przekazać ich stan. Nie potrafią wyrażać myśli słowami, stosują warczenie, krzyki czy inne sposoby. Emocje utrudniają im racjonalne myślenie, ale też stanowią motywator do działania. Dzieciom, którym trudno mówić o swoich uczuciach trzeba tłumaczyć, że czasami należy się dostosować do sytuacji. Wybuchanie złością do niczego dobrego nie prowadzi. Dorośli powinni pamiętać, że aby zmienić zachowanie dzieci należy ujawnić to co w nas najlepsze, a dopiero potem z dzieckiem ćwiczyć prawidłowe reagowanie na różne emocje. Dzieci nie zachowują się niegrzecznie bez powodu. Aktywne słuchanie pozwoli na zrozumienie niepożądanych zachowań dziecka.
Nieustępliwy dorosły nie nauczy nigdy dziecka jak ma radzić sobie z trudnymi emocjami, stresem czy skutecznym rozwiązywaniem problemów.

Małgorzata Szczygielska