Czym są speyficzne trudności w uczeniu się? Specjaliści określają je mianem zagrożenia ryzykiem dysleksji. Szczególnie narażone są na nie dzieci urodzone przedwcześnie, z nieprawidlowegi przebiegu ciąży, trudnego porodu lub gdy w rodzinie występuje problem dysleksji. Czym jest ryzyko dysleksji. Jest to zagrożenie wystąpienia trudności w czytaniu i pisaniu u dzieci w wieku przedszkolnym oraz młodszym wieku szkolnym. Dziecko napotyka trudności mimo inteligencji w normie. Zauważonych trudności nie wolno bagatelizować, ponieważ będą rzutować na dalszy rozwój. Wczesne wykrycie i praca pozwolą zniwelować późniejsze trudności w szkole.

Kryterium zagrożenia ryzykiem dysleksji dla wieku przedszkolnego obejmuje poniższe problemy i trudności:

• w zakresie dużej motoryki: dziecko słabo biega, ma problemy z utrzymaniem równowagi, jest niezdarne ruchowo i z trudem jeżdzi na rowerze trzykołowym.

• w zakresie małej motoryki: dalej występują trudności w czynnościach samoobsługowych i zabawach manipulacyjnych.

• w zakresie koordynacji wzrokowo-ruchowej: trudnosci z układaniem klocków, niechęć do rysowania, nieprawidłowe trzymanie narzędzia pisarskiego, brak umiejetności rysowania koła (3 lata), kwadratu i krzyża (4 lata) oraz kwadratu opartego na kącie (5 lat).

• funkcje wzrokowe są także zaburzone, co skutkuje prymitywną formą rysunku, trudnością złożenia obrazka pociętego na części.

• Mowa dziecka jest opóźniona, wiele głosek wypowiadane jest niepoprawnie, dziecko przekręca wyrazy, posługuje się neologizmami, wystepują trudności w rozpoznawaniu rymów i aliteracji, a także sekwencji nazw i zapamiętaniu wierszyków i piosenek, dziecko ma mały zasób słownictwa, jego zdania są proste.

• rozwój lateralizacji jest opóźniony: dziecko myli się i nie potrafi wskazać prawej ręki.

Jak pomóc dziecku z ryzykiem dysleksji?

To, czy dziecko z ryzykiem dysleksji stanie się uczniem dyslektycznym, zależy od tego, jak szybko rozpoznane zostaną jego potrzeby i jak szybko nastąpi reakcja, a także od tego, czy uda się wyrównać dysharmonię w rozwoju psychomotorycznym, zanim dziecko zacznie doświadczać niepowodzeń w nauce1.
1 Krok
Ukierunkowana obserwacja funkcjonowania dziecka – zbieranie informacji podczas codziennych zajęć edukacyjno-wychowawczych w grupie i podczas zabawy dowolnej, z analizy wytworów plastycznych, wywiadu i rozmów z rodzicami, wykonanego pomiaru pedagogicznego (Skala ryzyka dysleksji oraz Skala gotowości szkolnej) po to, by:

• określić, jak dziecko funkcjonuje w przedszkolu i w domu, oraz postawić wstępną diagnozę co do ujawnionych trudności i dysharmonii rozwoju psychoruchowego, stwarzających możliwość wystąpienia ryzyka dysleksji;
• na bieżąco informować/edukować rodziców w tej kwestii, w tym motywować ich do konsultacji ze specjalistą (pedagogiem, psychologiem lub logopedą).

2 Krok
Opracowanie strategii wspomagania dziecka, czyli planu działań i wskazań do pracy profilaktycznej i terapeutycznej, z uwzględnieniem zarówno zajęć w grupie przedszkolnej, jak i oddziaływań pomocowych, takich jak terapia logopedyczna i pedagogiczna (zajęcia korekcyjno-kompensacyjne), ćwiczenia ogólnorozwojowe oraz indywidualnie dobrane ćwiczenia do wykonywania w domu. Każda nauczycielka powinna znać różnorodne zabawy usprawniające rozwój funkcji poznawczych i motorycznych, także metodę dobrego startu wspomnianej już Marty Bogdanowicz, która wspomaga przede wszystkim ich współdziałanie (integrację percepcyjno-motoryczną). Zajęcia można organizować wokół określonej piosenki (lub wierszyka) i dobranego do niej wzoru (figury geometrycznej, litery, cyfry). Dziecko uczy się danego wzoru wielozmysłowo (wzrokiem, słuchem, dotykiem, kinestetycznie), dotykając wzorów o różnej fakturze, wodząc po wzorze palcem i jednocześnie śpiewając lub wypowiadając rymowankę, a następnie odtwarza go wieloma technikami. W trakcie kolejnych etapów ma możliwość rozwijać mowę, funkcje słuchowo-językowe, myślenie pojęciowo-słowne – gdy uczy się piosenki, omawia jej treść, wyjaśnia trudne pojęcia, wykonuje zadania rozwijające funkcje językowe, kształcące umiejętności fonologiczne, morfologiczno-syntaktyczne, semantyczne. Funkcje wzrokowo-przestrzenne, koordynację wzrokowo-ruchową i sprawność manualną dziecko kształci, ucząc się wielozmysłowo wzorów i następnie odtwarzając je różnymi technikami. Motoryka duża, równowaga ciała, koordynacja ruchów ćwiczone są podczas zabaw ruchowych. Podczas takich zajęć rozwija się też świadomość schematu ciała i przestrzeni.

3 Krok
Świadoma praca terapeutyczna nad usprawnianiem analizatora wzrokowego, słuchowego i kinestetycznego (ruchowego), która minimalizuje ryzyko dysleksji. Szczególną wartość mają zajęcia korekcyjno-kompensacyjne organizowane na terenie przedszkola w ramach udzielanej pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Dzieci mogą na nich wyrównać swoje opóźnienia, co zwiększa szansę na zapobieżenie wystąpienia dysleksji lub osłabienia jej objawów. W pracy terapeutycznej najbardziej skuteczne jest uczenie polisensoryczne. Należy maksymalnie wykorzystać te zmysły, które funkcjonują u dziecka prawidłowo, z jednoczesnym ćwiczeniem tych słabych. Warunkiem skuteczności są także ścisła współpraca rodziców i kontynuowanie ćwiczeń w ciągu tygodnia. Jeżeli zawodzi pomoc ze strony domu, nawet najlepiej prowadzone zajęcia nie przyniosą oczekiwanych efektów.