ROZWIJANIE SŁUCHU FONEMATYCZNEGO
U DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM – referat
Jedno z bardzo istotnych zadań uwzględniających przygotowanie dzieci do rozpoczęcia nauki szkolnej dotyczy kształcenia słuchu, a w szczególności procesów analizy i syntezy słuchowej. Jest ono zawarte w podstawie programowej wychowania przedszkolnego:
14.Kształtowanie gotowości do nauki czytania i pisania.
Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:
6) układa krótkie zdania, dzieli zdania na wyrazy, dzieli wyrazy na sylaby; wyodrębnia głoski w słowach o prostej budowie fonetycznej.
Stymulacja percepcji słuchowej
Kształcenie słuchu dzieci w przedszkolach realizowane jest
we wszystkich grupach, począwszy od dzieci najmłodszych do najstarszych. Jego doskonalenie odbywa się podczas różnorodnych kontaktów z otoczeniem – przyrodą, techniką, codziennym życiem w domu i w przedszkolu. Służą temu wszystkie zajęcia umuzykalniające, słuchanie dźwięków różnicowanie głosów otoczenia, a także zabawy celowo organizowane, podczas których dzieci rozpoznają dźwięki znanych instrumentów muzycznych, środków lokomocji, urządzeń technicznych, itp. Już trzylatek rozróżni odgłosy jadącego tramwaju, samochodu. Wie, kiedy iść wolno, a kiedy biec przy muzyce. W tego typu zabawach dzieci określają źródło dźwięku, kierunek, z którego on dochodzi, siłę dźwięku (głośno, głośniej), liczą kolejne dźwięki. Zabawy, które służą doskonaleniu słuchu dzieci, prowadzi się we wszystkich grupach wiekowych,
a stopień ich trudności wzrasta. Przyczyniają się one do coraz lepszego różnicowania dźwięków otoczenia, co ułatwi dzieciom wyodrębnianie głosek
i sylab w wyrazach. Są to już specyficzne czynności słuchowe związane
z przygotowaniem do nauki.
Podstawowym warunkiem decydującym o efektach pracy w tym zakresie jest prawidłowy słuch dziecka.
Odbiór dźwięków umożliwia analizator słuchowy, w skład którego wchodzą:
- receptor (ucho) odbierający bodźce słuchowe i przekazujący je na pobudzenie nerwowe,
- droga słuchowa (nerwy dośrodkowe) doprowadzająca pobudzenie nerwowe
do mózgu,
- korowa część analizatora, gdzie dokonuje się analiza i synteza bodźców dźwiękowych,
- nerwy odśrodkowe przekazujące impulsy z mózgu do określonych narządów artykulacyjnych.
Prawidłowa identyfikacja bodźców słuchowych i ich różnicowanie jest podstawą słyszenia mowy oraz czytania.
Percepcja słuchowa (słuch mowny) jest czynnością złożoną i angażuje następujące rodzaje słuchu:
- słuch fizyczny,
- słuch muzyczny,
- słuch fonematyczny.
Rozwijanie słuchu fonematycznego
Słuch fonematyczny to ten rodzaj słuchu, dzięki któremu w strumieniu dźwięków mowy wyodrębniamy jej składniki znaczące (wyrazy) oraz składniki fonetyczne (fonemy). Obejmuje:
- wydzielanie zdań z potoku mowy, wyrazów w zdaniach, sylab i głosek
w wyrazach,
- odróżnianie głosek o zbliżonych cechach fizycznych,
- syntezę głosek według wymienionej kolejności,
- podporządkowanie znaczeń scalonych słowem i zdaniem.
Ćwiczenia słuchu fonematycznego prowadzi się w następującej kolejności:
1. stwierdzenie, że wyraz składa się z głosek,
2. wyodrębnienie pierwszej głoski w wyrazie:
- wyrazy zaczynające się samogłoską,
- wyrazy zaczynające się spółgłoską f, l, m, n, r, s, w, z,
- wyrazy zaczynające się spółgłoską b, c, d, g, k, p, t,
3. wyodrębnienie ostatniej głoski w wyrazie
- wyrazy kończące się spółgłoską,
- wyrazy kończące się samogłoską,
4. poszukiwanie wyodrębnionych i poznanych w izolacji głosek w środku wyrazu,
5. wyodrębnianie i liczenie kolejnych głosek w wyrazie oraz ich scalanie (synteza), budowa schematu (modelu) wyrazu.
Ćwiczenia należy prowadzić systematycznie oraz starannie.
Materiał językowy musi być poddany każdorazowej, świadomej selekcji.
Do ćwiczeń słuchu fonematycznego wybieramy wyrazy, których pisownia jest zgodna z wymową.
Nie nadają się:
- wyrazy zawierające upodobnienia (łódka),
- wyrazy zawierające ściągnięcia (jabłko),
- dyftongi (autobus),
- z zanikiem dźwięczności na końcu wyrazu (chleb),
- wyrazy, w których i pełni funkcję zmiękczenia (biały),
- wyrazy, w których występują samogłoski nosowe i spółgłoska j (ząb, dąb).
Literatura
1. Bogdanowicz Z., Zabawy dydaktyczne dla przedszkoli, Warszawa 1968
2. Brańska E., Tokarska E., Krzyżówki i zagadki w nauce czytania, Wychowanie
w przedszkolu 11/1987
3. Dudzińska I., Dziecko sześcioletnie uczy się czytać, Warszawa 1991
4. Dudzińska I., Zabawa pomaga doskonalić analizę i syntezę słuchową, Wychowanie
w przedszkolu 5/1991
5. Dunin – Wąsowicz M. (red.), Vademecum nauczyciela sześciolatków, Warszawa 1977
6. Mystkowska H., Uczymy czytać w przedszkolu, Warszawa 1977
7. Okoń W., Zabawa a rzeczywistość, Warszawa 1987
8. Waszkiewicz E., Pracuję z sześciolatkiem, Warszawa 1996
Opracowała:
Anna Malon