Już od pierwszych chwil życia, dziecko styka się ze światem dźwięku. Początkowo polega to na biernym odbiorze, z czasem przekształca się w reakcję na dźwięki ruchem, a wreszcie dziecko staje się –„twórcą”: uderza rytmicznie przedmiotami, klaszcze, tupie, podśpiewuje.
Ekspresja muzyczna poprzez gest, ruch, śpiew jest znacznie bliższa dziecku niż człowiekowi dorosłemu, gdyż stanowi naturalny czynnik jego życiowej aktywności. Niemowlę wykazuje zainteresowanie zabawą przy użyciu dźwięcznych zabawek, zwraca głowę i uśmiecha się w kierunku źródła dźwięku, bawi się w wystukiwanie rytmu, klaskanie w określonym rytmie, wykonuje ruchy taneczne, śpiewa własne melodie, usypia pod wpływem kołysanki śpiewanej przez matkę, pojawia się najprostsza, samorodna forma rytmicznego gaworzenia.
Różnorodność zadań umuzykalniających jest źródłem pobudzania ciekawości dziecka, jego wyobraźni i fantazji. Dziecko, które jest swobodne, nieskrępowane zbyt wielkimi wymaganiami oraz przesadną dyscypliną ma możliwość, wyrażania własnych inwencji w tych zajęciach.
Nauka piosenek wzbogaca słownictwo, pomaga w doskonaleniu wymowy, sprzyja koncentracji uwagi. Zabawy przy śpiewie lub muzyce wdrażają dzieci do ładu, porządku i współdziałania, uczą pokonywać trudności i znajdować w tym radość.
Dzieci nadpobudliwe uczą się opanowania, a dzieciom nieśmiałym ruch przy muzyce daje radość i poprawia samopoczucie.
Właściwie prowadzone zajęcia umuzykalniające są korzystne dla zdrowia. Śpiew wpływa dodatnio na rozwój klatki piersiowej i narządu głosowego.
Znaczenie ruchu przy muzyce oraz gry na instrumentach perkusyjnych jako środka rozwijającego muzykalność dziecka, zrozumieli doskonale twórcy metod ruchowego wychowania muzycznego- Emil Jaques Dalcroze, Carl Orff i Zoltan Kodlay. Wyszli oni z założenia, że ruch i gest ułatwiają poznanie wybranych elementów muzycznych, ich zrozumienie, percepcję i wykonanie. Emil Jagues Dalcroze, francuski pedagog i kompozytor, stwierdził konieczność pełniejszego rozwoju muzykalności i umiejętności muzycznych dziecka.
Zadziwiające jest to, że koncepcję umuzykalniania, stworzoną na przełomie XIX i XX wieku przez Dalcroze’a do dziś uznajemy za aktualną. Dzieje się tak dlatego, że oparta jest ona o nowe szczegółowe rozwiązania. W wyniku wnikliwej obserwacji błędów pedagogiki muzycznej, za które Dalcroze uznawał głównie werbalizm i spekulatywno- formalne traktowanie muzyki, przekształcił on teoretyczne nauczanie w żywą muzyczną działalność.
Dla uatrakcyjnienia zajęć można połączenie zajęcia muzyczne z zajęciami teatralnymi (opowieści, baśnie muzyczne), które powinny być dobrą zabawą dla grupy. Ucząc wrażliwości na słowo, zawsze należy pamiętać o muzyce. To właśnie ona wyzwala baśniowe obrazy i rozwija fantazję. Śpiew, improwizacje wokalne, ćwiczenia słuchowe, słuchanie muzyki, muzykowanie elementami dźwiękonaśladowczymi, gra instrumentalna, improwizacje instrumentalne,- rytmika, ćwiczenia mowy, interpretacje plastyczne i słowne muzyki, ćwiczenia relaksacyjno- wizualizacyjne z podkładem muzycznym, to różnorodne i przemiennie stosowane metody i techniki. Śpiew piosenek rozwija muzykalność, poprawną mowę, wpływa korzystnie na funkcjonowanie układów; oddechowego, krążenia, trawiennego, powiększa zasób słów, pobudza wyobraźnię, pogłębia wiedze ogólną dziecka. Oprócz tego rozwija jego słuch i sprawność głosową. W sposób naturalny budzi radość i aktywność dziecka. Improwizowanie głosem inspiruje dzieci do twórczej ekspresji i empatii. Pozwala na rozładowanie napięć emocjonalnych.
Kształcąc słuch doskonalimy u dzieci orientację w przestrzeni, tj. spostrzeganie, różnicowanie, analizowanie kierunku, barwy, siły i źródła dźwięku, lokalizacje kilku źródeł dźwięku.
Percypowana muzyka powoduje u dzieci uspokojenie, rozluźnienie psychofizyczne, zadowolenie, radość, aktywizację mobilizacje psychoruchową. Muzykowanie elementami dźwiękonaśladowczymi jest sposobnością do doskonalenia wrażliwości słuchowej dziecka.
Improwizacje instrumentalne stanowią atrakcyjną formę zajęć stosowana w edukacji i terapii. Zbiorowa improwizacja instrumentalna ujawnia relacje interpersonalne i dynamikę grupy. Rytmika może obejmować: naturalne formy lokomocji chód, marsz, bieg, podskoki itp. ćwiczenia poprawnej postawy ciała, oddechu, dotykowe, gimnastyczne, inhibicyjni – incytacyjne, zabawy muzyczno – ruchowe, inscenizacje, improwizacje ruchowe, psychodramę, pantomimę, tańce.
W ramach doskonalenia poprawnej mowy stosuję ćwiczenia prawidłowej postawy, oddechu, artykulacji oraz dykcji. Poprzez rytmizowanie tekstów wyrabia się u dzieci właściwy nawyk otwierania ust podczas mówienia. Podczas zajęć dzieci mogą przedstawiać plastycznie treść słowną lub nastrój piosenki, interpretować słowami lub plastycznie treści programowe miniatury instrumentalnej, wyrażać przeżycia i skojarzenia powstałe podczas słuchania muzyki; przedstawiać elementy muzyczne ( barwę instrumentów, tempo, dynamikę, kierunek linii melodycznej). Ćwiczenia wizualizacyjne wpływają pozytywnie na pamięć, uwagę, samopoczucie, zmniejszają napięcie, zwiększają samoocenę poczucie własnej wartości. Ćwiczenia relaksacyjne prowadzone przy muzyce wpływają na lepsze funkcjonowanie organizmu zwłaszcza układu krążenia, oddechowego i trawiennego.
opracowała Małgorzata Szczygielska