|
|
 |
 |
 |
 |
Zachęcamy wszystkich nauczycieli do dzielenia się wiedzą i prezentowania swoich prac. Mogą to być referaty, przemyślenia dotyczące awansu zawodowego, scenariusze ciekawych godzin wychowawczych itp.
PRZYCZYNY AGRESJI I PRZEMOCY UCZNIÓW
Wiele osób zadaje sobie pytanie, dlaczego niektórzy uczniowie częściej niż inni zachowują się agresywnie lub stosują przemoc. Mechanizmów i przyczyn można szukać w kilku obszarach.
1. Czynniki biologiczne. Wyróżnia się kilka czynników biologicznych, które mogą mieć związek z poziomem agresji. Zaliczamy do nich:
· czynniki temperamentalne.
· wysoki poziom hormonów, zwłaszcza testosteronu u chłopców.
· zaburzona dynamika przebiegu procesów nerwowych, która wiąże się ze wzmożoną aktywnością dziecka i problemami w kontrolowaniu swojego zachowania.
Opisane czynniki mogą nasilać agresję, ale nie należy ich postrzegać jako głównych przyczyn takich zachowań u dzieci.
2. Wpływ środowiska rodzinnego. Wiele przyczyn agresji dziecka upatruje się w jego pierwszym środowisku wychowawczym; jakim jest rodzina; rodzice często są wręcz obwiniani o takie zachowania swoich dzieci. Negatywny wpływ trzech czynników rodzinnych:
· brak ciepła i zaangażowania w sprawy dziecka ze strony głównego opiekuna (najczęściej matki).
Nadmierny dystans uczuciowy, chłód i brak bliskiego kontaktu z dzieckiem – szczególnie w pierwszych latach jego życia – mogą wpływać na późniejszy brak empatii w kontaktach z ludźmi i jego wrogie nastawienie do otoczenia, co stanowi ryzyko zachowań agresywnych.
· przyzwalająca i tolerancyjna postawa wobec dziecka, szczególnie wobec jego zachowań agresywnych w stosunku do otoczenia, często połączona z brakiem jasnych norm wobec dopuszczalności agresji.
Takie wychowanie często nazywane bezstresowym, chociaż w istocie jest dla dziecka bardzo stresujące. Pozwalanie dziecku na agresję, całkowity brak reakcji rodziców lub brak jednoznacznej reakcji w przypadku agresywnych zachowań wobec otoczenia, powodują ich utrwalanie się.
· brutalne, agresywne zachowanie rodzica.
Agresja jest zachowaniem, którego można się nauczyć poprzez obserwację lub bycie obiektem takich zachowań. Dzieci, które są traktowane agresywnie przez rodziców, podobnie zachowują się wobec swoich rówieśników, a w życiu dorosłym często wobec własnych dzieci.
3. Wpływ grupy rówieśniczej. Grupa rówieśnicza jest dla dzieci ważnym obszarem odniesienia. Następujące zjawiska grupowe mogą wpływać na ukształtowanie się wśród dzieci wzorców agresywnych zachowań:
· naśladowanie agresywnych zachowań tych osób, które są ważne i atrakcyjne w grupie.
· zmniejszenie się osobistej odpowiedzialności za agresywne zachowania, poprzez „rozłożenie” jej pomiędzy więcej osób.
· zmniejszenie kontroli nad swoim agresywnym zachowaniem pod wpływem grupy.
· istnienie norm grupowych dopuszczających agresję – zarówno wobec członków swojej grypy, jak i osób spoza niej.
4. Wpływ środowiska szkolnego. Dla osób pracujących w szkole szczególnie ważne mogą być te czynniki ryzyka przemocy, które związane są bezpośrednio z sytuacją szkolną. Można ich szukać w kilku obszarach:
· czynniki związane z organizacją nauczania – nuda, brak zagospodarowania czasu, ograniczenie przestrzeni, zagęszczenie, nadmiar bodźców, brak możliwości relaksu i odprężenia.
· niewłaściwy system norm – np. system norm niejasny, niespójny lub normy podwójne, normy preferujące użycie siły, nieprzestrzeganie norm przez osoby znaczące.
· niewłaściwa reakcja na zachowania agresywne – reakcje niekonsekwentne, bagatelizowane przez nauczycieli niektórych agresywnych zachowań uczniów, brak reakcji na drobne wykroczenia, brak skutecznej mediacji w przypadku konfliktów.
· czynniki związane z relacjami uczeń – nauczyciel – rodzic – m. in. sprzeczność interesów, brak autentycznego dialogu i kontaktu, niewłaściwy sposób komunikowania się nauczycieli z uczniami.
SKUTKI PRZEMOCY
Najczęściej myślimy o szkodach, jakie są udziałem ofiar przemocy. Ale w rzeczywistości konsekwencje przemocy ponoszą wszyscy uczestnicy tych sytuacji. Długotrwałe pozostawanie w sytuacji przemocy wiąże się z przeżywaniem silnych, trudnych emocji, wpływa na sposób myślenia o sobie i innych, na relacje z otoczeniem, ma też wiele skutków długofalowych.
Ofiary przemocy przeżywają poczucie poniżenia i upokorzenia, lęk, rozpacz i smutek. Czują się osamotnione, bezradne i bezsilne. Wstydzą się i czują sie winne, że nie potrafią sobie poradzić. W szkole wpływa to negatywnie na koncentrację i w konsekwencji na wyniki w nauce. Długotrwałe pozostawanie w takiej sytuacji może prowadzić do zaburzeń somatycznych, często poważnych schorzeń, ale przede wszystkim pozostawia przeważnie trwały uraz psychiczny.
Długofalowe skutki bycia ofiarą przemocy to obniżona samoocena i zaniżone poczucie własnej wartości, problemy społeczne – trudności w nawiązywaniu kontaktów, skłonność do izolacji, częste myśli samobójcze.
Dla sprawców przemocy konsekwencją jest utrwalanie się sposobu agresywnych zachowań na przyszłość, obniżanie się poczucia odpowiedzialności za własne działania, skłonność do zachowań aspołecznych, łatwe wchodzenie w konflikty z prawem.
Świadkowie przemocy, którzy nie potrafią się skutecznie przeciwstawić, przeżywają dezorientację, często latami przechowują poczucie winy, niezadowolenie i pretensje do siebie, uczą się bierności, bezradności i niereagowania w trudnych sytuacjach.
Materiał przygotowany na podstawie przewodnika - „Szkoła bez przemocy, program społeczny”.
Opracowała mgr Aneta Tymińska - psycholog szkolny
Jak realizować godziny do dyspozycji wychowawcy?
Zestawienie bibliograficzne materiałów dostępnych w bibliotece szkolnej
Opracowała: Małgorzata Jezierska
Zestawienie bibliograficzne materiałów dostępnych w bibliotece szkolnej:
Wydawnictwa zwarte:
1. Bąk J.: Bajkowe spotkania. Kraków: Rubikon, 2003.
2. Dambach K.: Mobbing w szkole. Gdańsk: GWP, 2003.
3. Guerin S.: Przemoc i prześladowanie w szkole. Gdańsk: GMP, 2004.
4. Goldstein A.: Program Zastępowania Agresji. Wwa: AMITY, 2004.
5. Holler I.: Porozumienie bez przemocy: ćwiczenia. Wwa: J. Santorski, 2007.
6. Kellner M.: Pod kontrolą: program uczenia nastolatków metod radzenia sobie ze złością. Kraków: FSK, 2003.
7. Knez R., Słonina W.: Saper czyli jak rozminować agresję. Program profilaktyczno-wychowawczy dla klas 4-6 szkoły podstawowej. Kraków: Rubikon, 2004.
8. Kołodziejczyk J.: Agresja i przemoc w szkole: konstruowanie programu przeciwdziałania agresji i przemocy w szkole. Kraków: Sophia, 2004.
9. Mah R.: Łatwe sposoby na trudne dziecko. Wwa: WSiP, 2008.
10. Sokołowska E.: Jak postępować z agresywnym uczniem: zmiana sposobu myślenia i postępowania: poradnik nauczyciela, wychowawcy, pedagoga. Wwa: Fraszka Ed., 2009.
11. Rosiano A.: Przemoc wobec dzieci. Kraków: ESPE, 2002.
12. Stein A.: Kiedy dzieci są agresywne. Kielce: Jedność, 2002.
13. Widstrand T.: Porozumienie bez przemocy czyli język żyrafy w szkole. Wwa: CMPPP, 2005.
14. Zubrzycka E.: Dręczyciel w klasie. Gdańsk: GWP, 2008.
Artykuły z czasopism
1. Ambroziak I., Siwczyk E.: Powiedzcie, gdzie mam szukać pomocy. Scenariusz zajęć. „Biblioteka w Szkole”2002 nr 4 s. 11-12.
2. Bajan D.: Przezwyciężanie złości i agresji poprzez zabawę (przykłady ćwiczeń i zabaw). „Wszystko dla Szkoły” 2003 nr 9 s.4- 6.
3. Cicha Ł.: Uwierz w siebie (Scenariusz zajęć). „Wszystko dla Szkoły” 2001 nr 5 s.7-8.
4. Dąbrowska I.: Przejawy agresywnych zachowań wśród dorosłych i dzieci: przykłady zabaw i ćwiczeń interaktywnych. „Wszystko dla Szkoły” 2001 nr 9 s.17-18.
5. Dunin-Wilczyńska E.: Przemoc i agresja wśród dzieci. „Wszystko dla Szkoły” 2011 nr6 s.12-14.
6. Kałan T., Pszczółkowska E., Rechnio B.: Ankieta badająca poczucie ucznia w klasie i szkole. „Wszystko dla Szkoły” 2002 nr 9 s.8.
7. Kochelak J.: Obszary występowania agresji w klasach I-III szkoły podstawowej. „Wszystko dla Szkoły” 2008 nr 4 s.3-4.
8. Koperny B.: Znaczenie dramy i swobodnego tekstu w profilaktyce uzależnień i agresji. „Życie Szkoły” 2001 nr 1 s.30- 31.
9. Kubik B.: Agresja w szkole. „Życie Szkoły” 2001 nr 4 s.216-221.
10. Kukiełka B.: Asertywność – sposób na agresję. Scenariusz zajęć. „Biblioteka w Szkole” 2001 nr 10 s.23.
11. Leszczyńska E.: Jak pokonać agresję? (gry i zabawy przeciwko agresji). „Życie Szkoły” 2001 nr 8 s.460-464.
12. Pelikan J.: Porozumienie bez przemocy: konspekt zajęć terapeutycznych. „Wszystko dla Szkoły” 2007 nr 6 s.13.
13. Szczygielska M.: Agresja i sposoby jej redukowania. Pedagogizacja rodziców. Ankieta dla uczniów. „Wszystko dla Szkoły” 2003 nr 9 s.1-3.
14. Szot-Odrobina E.: Agresja dzieci i młodzieży. Wszystko dla Szkoły” 2008 nr 11 s.17-20.
15. Wabińska B., Olczak G.: Wybory Króla i Królowej Grzeczności: scenariusz zajęć dla klas I-III. ”Wszystko dla Szkoły” 2007 nr6 s.10-12.
16. Więckowski R.: Zagadnienie agresji... „Życie Szkoły” 2002 nr 1 s. 3-9.
17. Zawadzka Ż.: Podróż z „Krainy Wściekłości” do „Krainy Spokoju”: przykład zajęć zrealizowanych w ramach programu wychowawczego „W kręgu przyjaźni”. „Wszystko dla Szkoły” 2001 nr 5 s.6.
Kasety wideo
1. Asertywność. Sztuka bycia sobą. Seria: Problemy nastolatków. Czas trwania: 27 minut
2. Przemoc i agresja. Jak im się przeciwstawić. Seria: Problemy nastolatków. Czas trwania: 41 minut.
Opracowała: Małgorzata Jezierska
Materiały z rady szkoleniowej "Praca z uczniem posiadającym opinię PPP
o dostosowaniu wymagań do posiadanych dysfunkcji rozowojowych"
|
Materiały z prezentacji wyświetlanej na szkoleniu |
 |
 |
|
Ćwiczenia usprawniające |
 |
 |
|
Praktyczne porady |
 |
 |
|
Przykładowe opinie o uczniu |
 |
 |
10 wskazówek dla nauczycieli uczących języka obcego w klasach I-III - opracowała Wiktoria Warowna
Dysleksja a nadpobudliwość psychoruchowa z zaburzeniami uwagi - opracowała Aneta Wysokińska - psycholog szkolny
Dysleksja rozwojowa czyli specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu - opracowała Anna Ciołek - pedagog szkolny
Dziedzictwo kulturowe województwa lubelskiego - program ścieżki międzyprzedmiotowej - opracowała Barbara Sikora
10 wskazówek dla nauczycieli uczących języka obcego w klasach 1-3
I Stwórz atmosferę, dającą poczucie bezpieczeństwa
W powodzeniu wszystkich działań, nie tylko tych dotyczących nauki i nie tylko wśród dzieci ogromne znaczenie ma poczucie bezpieczeństwa i wyeliminowanie stresu. Strach i niepewność blokują myślenie, dlatego ważne jest, by dziecko, rozpoczynające naukę języka obcego nie było zmuszane do mówienia wtedy, gdy wyraźnie przed tym wzbrania. Uczniowie są różni-jedni zgłaszają się chętnie śmiało zabierają głos, inni zrobią to dopiero wówczas, gdy poczują się pewnie. Warto w tym drugim przypadku poczekać na pierwsze samodzielne próby. Ciepło, serdeczność i życzliwość nauczyciela w tym okresie to ważna podstawa późniejszych sukcesów w nauce języka. Jeśli dziecko lubi zajęcia językowe, chce i samo próbuje brać w nich aktywny udział to znaczy, to osiągnęliśmy już wiele. Nie ma nic gorszego niż zniechęcenie ucznia do nauki języka już na samym oczątku.
II Nie żałuj pochwał, których uczniowie w okresie wczesnoszkolnym potrzebują
Nie mają oni jeszcze wyczucia w ocenianiu efektów własnej pracy – stąd niepewność i często krytyczna samoocena. Pochwały i różnego rodzaju drobne nagrody działają na dzieci niezwykle motywująco. Stosowanie przez nauczyciela własnego indywidualnego systemu oceniania z wykorzystaniem stempelków, naklejek, punktów itp. To świetny sposób na rozbudzenie motywacji do nauki. Chwaląc, nie zapominaj o kontakcie wzrokowym! Uczeń powinien nie tylko usłyszeć, ale i „poczuć” pochwałę.
III Pozwól dzieciom uczyć się poprzez zabawę
Zabawa i ruch to nieodłączny element aktywności dziecka. Nawet powtarzające się zabawy niw nudzą dzieci, dlatego zajęcia powinny obfitować w ich różnorodne formy, w tym koniecznie zabawy ruchowe. Lekcja ograniczająca się wyłącznie do treści językowych w tej grupie wiekowej nie uwzględnia wszechstronnego rozwoju dziecka, który jest jednym z celów nauki języka obcego w tym okresie. Nie jest ona też zgodna z potrzebami i możliwościami dziecka, a przeprowadzenie jej, ze względu na małe zainteresowanie uczniów taką lekcją, jest dla nauczyciela niezwykle trudna.
IV Uwzględniaj wszystkie zmysły
Dzieci poznają otaczający je świat wielokanałowo. Wzrok i słuch to tylko dwa referowane na ogół zmysły, wykorzystywane w procesach poznawczych. U dzieci duże znaczenie ma również poznawanie poprzez dotyk, węch i smak. Planując zajęcia nauczyciel powinien uwzględniać ćwiczenia umożliwiające rozwój wszystkich zmysłów.
V Pamiętaj, że pamięć dziecka to pamięć mechaniczna, nie logiczna,
dlatego najbardziej odpowiednim ( ale nie wyłącznym) materiałem językowym będą dla nich wierszyki, piosenki, wyliczanki i rymowanki. Dzieci nie interesuje dlaczego należy użyć takiej, a innej formy, końcówki itp. Nie szukają tez logicznych związków między przekazywanymi treściami, a przekazywane struktury zapamiętują całościowo, nie tylko zbędne, ale wręcz niewskazane są tu wszelkie objaśnienia gramatyczne.
VI Zwracaj się do dzieci w języku, którego się uczą i stosuj komunikację pozawerbalną
Czasem użycie języka ojczystego jest niezbędne. Dotyczy to zwłaszcza nowych, nieznanych dzieciom sytuacji: wprowadzenie nowej gry lub zabawy, wyjaśnienie nowego typu ćwiczenia, rozwianie wątpliwości, rozwiązanie problemu lub konfliktu. Warto wówczas ściszyć głos. Jednakże język ojczysty nie powinien być używany podczas lekcji na przemian z językiem obcym, a lekcja nie może sprawiać wrażenia chaosu językowego. Użycie języka obcego powinno być w miarę możliwości wsparte odpowiednim gestem, zachowaniem lub mimiką.
VII Wprowadź pewne rytuały, aby zapewnić sobie dyscyplinę podczas lekcji
Dzieci w okresie wczesnoszkolnym są bardzo ruchliwe i uczą się wielu rzeczy na raz. Uczą się między innymi norm kulturowych i zachowań adekwatnych do sytuacji. Przemawia to za wprowadzeniem pewnych rytuałów będących równocześnie informacją sygnalizującą konkretne sytuacje jak i elementami wpływającymi na zachowanie podczas zajęć. Takie rytuały to między innymi powitanie, pożegnanie się, zgłaszanie się, podchodzenie do tablicy, do nauczyciela itp.
VIII Skracaj czas wykonywanych ćwiczeń na korzyść ich ilości i różnorodności
Koncentracja dzieci trwa krótko – zaledwie kilka minut, w związku z tym niezwykle istotne jest częste zmienianie rodzajów aktywności. Jeżeli jakiejś gry, zabawy lub jakiegoś ćwiczenia nie przeprowadziliśmy do końca, a już stwierdzamy, że nasi uczniowie przestali uważać, zyskami więcej przechodząc do następne, innej aktywności, niż gdybyśmy uparcie trwali przy poprzedniej, już niezbyt atrakcyjnej dla dzieci.
IX Staraj się, by pracownia byłą odzwierciedleniem procesu dydaktycznego
Jeśli tylko nauczyciel ma taką możliwość, powinien eksponować w klasie dotychczasowe pracy uczniów i wprowadzone dotychczas treści językowe (rysunki, zdjęcia, ilustracji, plansze, teksty wyliczanek, wierszyków, piosenek itp.). Uczeń rozglądając się po klasie będzie mógł przypomnieć i utrwalić sobie poznany materiał, a nauczycielowi łatwiej będzie wykorzystać ekspozycję w klasie do powtórzeń, które są konieczne nie tylko w tej grupie wiekowej.
X Bądź dokładnie przygotowany do każdej lekcji
Jeżeli się zdarza podczas lekcji, że uczniowie są zbyt głośno, to najprawdopodobniej jest w tym dużo winy nauczyciela: niezbyt dokładnie zaplanował dzieciom czas lekcyjny. Uczniowie nie mogą mieć wolnego czasu podczas zajęć. Nawet jeśli ktoś wcześniej niż pozostali uczniowie skończy wykonywane ćwiczenie, nauczyciel powinien mu zaproponować inne zajęcie. Może to być przeglądanie kolorowych obcojęzycznych książek lub czasopism dla dzieci, indywidualna gra lub zabawa, kolorowanie.